Afgelopen 14 en 15 september werd de Centrale Markthal zeer druk bezocht door vele geïnteresseerden. Zo hebben we 2 dagen lang rondleidingen georganiseerd die soms met wel 80 mensen tegelijk bezocht werden. De vrijwilligers van Open Monumentendag hebben de verhalen van de Centrale Markthal zeer succesvol weten over te brengen, wij kijken opnieuw terug op een leuke samenwerking.

Nog even een korte terugblik voor de mensen die geweest zijn of die het dit jaar hebben moeten missen.

We staan hier op een terrein waar bijna 80 jaar voedsel overgeslagen en verhandeld werd om de restaurants en winkels van de stad te bevoorraden.
Vóór de aanleg van dit terrein waren er diverse markten rondom Marnixstraat en Rozengracht, elke markt had zijn eigen producten en afkomstgebieden. Vanwege praktisch, logistiek en hygiënische gedachte ontstond in 1912 al het idee om overdekte markthallen te maken.
In 1926 kwam er akkoord op het plan voor Centrale Markthallen met een grote hal, pakhuizen, kantoorgebouwen, havens etc. De Centrale Markthal werd gesitueerd op de voormalige Aschbelt op een terrein van 40 hectare.

Afdeling Gebouwen van de Dienst Publieke Werken tekende het ontwerp. Deze dienst die in de jaren 20-40 internationaal furore maakte met een toonaangevend, hoog ontwerpniveau, denk aan de ‘Amsterdamse School.’ De bouw van de centrale markthal was onder supervisie van Nicolaas Lansdorp van wiens hand ook de uitbreiding van het stadhuis en het Vossiusgymnasium was.

Ontwerp Centrale Markthal:
100 meter lang en 70 meter breed (2 voetbalvelden)
4 bouwlagen
32 grotere pakhuizen en 90 plaatsen in het middengedeelte, 60 kantoren op de bovenverdiepingen
gebruikers waren fruitgrossiers.
Ooit grootste stalen dakoverspanning van Europa

Het gebouw is opgetrokken in de trant van het Zakelijk Expressionisme, waarin symmetrie een grote rol speelt. Een tamelijk gesloten langwerpig bakstenen gebouw met een helder silhouet. Het gebouw is opgebouwd uit een aantal blokvormige horizontale en verticale volumes, die tegen elkaar aan geschoven zijn. Alleen het immense matzwarte zadeldak met lichtstroken vormt een uitzondering op deze hoofdrichtingen. De overwegend horizontale belijning van het langgerekte gebouw werd benadrukt door vensterreeksen, deurpartijen en het zachtgele bakstenen metselwerk. De verticale elementen worden gevormd door de verhoogde hoekaccenten.

Een ononderbroken, grote overspannen ruimte vormt de centrale middenhal waar groenten en fruit verhandeld werd. Dit werkt als een overdekt plein dat met een groot gevoel voor
esthetiek en ruimtelijk effect ontworpen is. De hal werd alleen benut voor handel op de begane
Grond en was dus in de hoogte nauwelijks gevuld waardoor de ruimtelijke architectonische beleving van dit interieur optimaal is.

Opmerkelijk gedetailleerde afwerking wat onder meer tot uitdrukking komt in de zorgvuldige
materiaal- en kleurkeuze. Denk daarbij aan metselverbanden, symmetrie, uniformiteit, ritmiek en
herhaling. Op de begane grond komen drie toegangen voor, met in de wangen siermetselwerk.

De bijzonderheden van de Centrale Markthal waren de 2 houten paternosterliften, maar ook het
luchtbewerkingssystemen/ventilatie aan weerszijde aan de langsgevel waren heel bijzonder voor zijn tijd.

De contouren en inrichting van het terrein laten helder zien hoe de goederenstromen bijna militair werden georganiseerd. Het marktterrein kent een duidelijk grid van symmetrie en logica met daarbinnen een eigen plek voor ieder type voedsel, ogenschijnlijk wanordelijk maar functionerend als een mierennest. De centrale ligging van de Centrale Markthal op het terrein toont de spilfunctie van het gebouw in de voedseldistributie.

Menselijke maat in monumentale kolos
De Centrale Markthal verbindt kolossaliteit met het menselijke. Het gebouw torende als een op zichzelf staande wereld uit boven Amsterdam West. Het heldere silhouet van het representatieve utiliteitsgebouw domineerde de skyline. Het is in wezen een zeer toegankelijk atrium met twee beuken die het gebouw letterlijk en figuurlijk schragen. De menselijke maat is ook terug te vinden in de kozijnen die in verhouding tot het enorme formaat het gebouw iets huiselijks geven.

Onder de grote overspanning kwam alles samen: levensmiddelen, producenten, handelaren en inkopers. In de detaillering is rekening gehouden met de menselijke maat, wat pas echt beleefbaar werd wanneer de mens naderbij komt. Vanaf de handelsvloer zijn versierde geglazuurde bakstenen op eerste verdieping zichtbaar, maar ook de ruimtes zijn gericht op de mens, bijzondere vormgeving en versiering zijn op de trapleuningen, de tegelvloer in de gangen en de lift toegepast.

Het voor die tijd innovatieve en prestigieuze project werd met de grootst mogelijke kwaliteit en representativiteit ontworpen. De gemeentelijke ambitie is terug te zien aan de ingetogen grandeur van het ontwerp en het Zakelijke Expressionisme als gekozen architectuurstijl van de Centrale Markthal. De ideële gedachte achter de sociale opvattingen van die tijd komt tot uitdrukking in de gedetailleerde afwerking en de zorgvuldige materiaal- en kleurkeuze. Een doelmatige opzet is gecombineerd met schoonheidsidealen als verhouding en evenwicht en met voor toentertijd revolutionaire bouwtechnieken. Denk daarbij aan metselverbanden, symmetrie, uniformiteit, ritmiek en herhaling, als ook aan de bouwkundige en installatietechnische toepassingen.